Zakon Szkół Pobożnych - Pijarzy
"My, pijarzy, jesteśmy zakonem kleryckim założonym przed czterema wiekami przez św. Józefa Kalasancjusza. On jako pierwszy rozwinął powszechną oświatę, zakładając Zakon oddany wychowaniu oraz ewangelizacji dzieci i młodzieży – przede wszystkim najbardziej potrzebującym. Od tamtej pory pracujemy realizujemy to nadzwyczajne zadanie, tak ważne dla tworzenia społeczeństw bardziej braterskich, zgodnie z wartościami królestwa Bożego." o. Pedro Aguado Sch.P. - Przełożony Generalny Zakonu Szkół Pobożnych
Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych, Pijarzy
Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum (SP)
Historia
Zakon pijarów to potoczna nazwa Zakonu Szkół Pobożnych. Pełna nazwa zakonu brzmi: Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół Pobożnych (Ordo Clericorum Regularium Pauperum Matris Dei Scholarum Piarum). Określenie “pijarzy” wywodzi się od łacińskiego słowa “pius” (“pobożny”), występującego się w łacińskiej nazwie “Scholae Piae” (“Szkoły Pobożne”). Hasło zakonu brzmi “Pietas et Litterae”, czyli “Pobożność i Nauka”.
Założycielem zakonu jest św. Józef Kalasancjusz (zatwierdzenia dokonał papież Grzegorz XV w dniu 18 listopada 1621 r.). U podstaw powstania wspólnoty zakonnej było dzieło podjęte przez hiszpańskiego kapłana Józefa Kalasancjusza w Rzymie, w roku 1597, gdy przy kościele św. Doroty na Zatybrzu otworzył pierwszą w Europie szkołę bezpłatną, powszechną i otwartą dla wszystkich, także dla dzieci innych wyznań.
Podstawowym celem szkoły Kalasancjusza było dobre wychowanie oraz – na drodze podstawowego wykształcenia – przygotowanie do godnego życia. Życiowa promocja dzieci z rodzin biednych i zaniedbanych była główną intencją św. Józefa Kalasancjusza. Założenia swego dzieła ujął w haśle “Pietas et Litterae” – pobożność i nauka, co można wyrazić także nieco szerzej: wiara i wiedza, wiara i kultura… Rozeznane przez kapłana Kalasancjusza zadanie, powierzone mu przez Boga, stało się zarazem źródłem jego dalszej przemiany duchowej – z czasem wraz ze wspólnotą współpracowników-nauczycieli zdecydował się przyjąć wymagania rad ewangelicznych.
Do powołania kapłańskiego i nauczycielskiego Fundator pijarów dodał zatem także powołanie zakonne. Odczytał je przy tym w sposób specyficzny – śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa uzupełnił o jeszcze jeden ślub, wyraźnie pijarski i wyrażający charyzmat jego wspólnoty: specjalnej troski o wychowanie dzieci i młodzieży. Pijarzy po dziś dzień składają cztery śluby zakonne.
Dzieło Szkół Pobożnych spotkało się z bardzo dużym zainteresowaniem nie tylko w Wiecznym Mieście, ale także poza jego granicami. Jeszcze za życia Założyciela, w roku 1642, pijarzy przybyli do Polski wnosząc – zwłaszcza w wieku XVIII – wielki wkład w rozwój szkolnictwa polskiego. Reforma szkół pijarskich stała się podstawą naprawy szkolnictwa w całej Rzeczpospolitej i doprowadziła do powstania Komisji Edukacji Narodowej. W jej pracach pijarzy wzięli czynny udział.
Byli też autorami blisko połowy podręczników pisanych na zamówienie Towarzystwa Ksiąg Elementarnych. Założone przez pijarów w 1740 r. w Warszawie Collegium Nobilium wydało ponad stu posłów Sejmu Wielkiego i przyczyniło się do podtrzymania nurtów patriotycznych i narodowościowych w społeczeństwie, tym samym przysłużyło się przetrwaniu przez rodaków ciemnej nocy zaborów.
Najbardziej znanym polskim pijarem jest ks. Stanisław Konarski, ale dorównują mu inni: ks. Onufry Kopczyński (autor pierwszej gramatyki polskiej), ks. Józef Osiński (pierwszy polski elektryk, hutnik i chemik), ks. Jakub Falkowski (założyciel pierwszego instytutu dla głuchoniemych), ks. Bonifacy Jundziłł (inicjator pierwszego polskiego zespołu przyrodników) oraz wielu wybitnych nauczycieli, myślicieli i naukowców.
Prace szkół pijarskich zostały przerwane przez zaborców po powstaniu listopadowym, a domy zakonne zamknięte po powstaniu styczniowym. Wielu pijarów zesłano na Sybir. Odnowienie obecności pijarów w Polsce nastąpiło za sprawą zesłańca, ks. Adama Słotwińskiego, w 1874 r. W 1957 r. Polska Prowincja Zakonu Pijarów na powrót uzyskała status prowincji uformowanej.
W Polsce pijarzy prowadzą głównie działalność oświatową i wychowawczą wśród dzieci i młodzieży (szkoły podstawowe, gimnazja, licea ogólnokształcące, świetlice dla dzieci ze środowisk zagrożonych patologiami), duszpasterzują w parafiach, prowadzą działalność naukową, edytorską i wydawniczą. Obecnie głównymi ośrodkami pijarów w Polsce są: Kraków, Warszawa, Rzeszów, Łowicz, Jelenia Góra, Bolszewo, Elbląg i Poznań.
W 1990 r pijarzy polscy rozpoczęli działalność misyjną w Kamerunie (pracują również w Czechach, Japonii, Filipinach) oraz rozpoczęli pracę duszpasterską na terenie Białorusi (Lida i Szczuczyn). Zakon pijarów jest aktualnie obecny w 33 krajach na pięciu kontynentach.
Św. Józef Kalasancjusz
O św. Józefie Kalasancjuszu powiedziano, że był największym świętym wśród pedagogów i największym pedagogiem wśród świętych… Urodził się w Peralta de la Sal, w Hiszpanii, w roku 1557. W kilka lat po otrzymaniu święceń kapłańskich przybył do Rzymu. Celem podróży było zdobycie beneficjum kościelnego. Stało się jednak coś, czego się nie spodziewał… W ubogiej dzielnicy Zatybrze, dzięki natchnieniu Ducha Świętego, odkrył Boga prawdziwie obecnego w dzieciach ubogich i opuszczonych.
Postanowił zmienić swoje plany i biednym dzieciom poświęcić resztę swojego życia. W roku 1597 przy kościele św. Doroty na Zatybrzu w Rzymie założył dla nich szkołę. Dzięki niej zyskiwały podstawowe umiejętności: czytania, pisania, liczenia, poznawały katechizm. Była to pierwsza w Europie szkoła podstawowa rozumiana w duchu nowożytnym – bezpłatna, dostępna dla wszystkich bez ograniczeń, a nawet szczególnie skierowana do biednych, szkoła dla dzieci różnych religii i wyznań.
W ten sposób Kalasancjusz przygotował reformę Kościoła i społeczeństwa. Swej szkole oddał całe swoje długie życie świadomie rezygnując z powrotu do ojczyzny. Wyraził to w liście do krewnych: Tu w Rzymie, odnalazłem najlepszy sposób służenia Bogu i ludziom. I nie porzucę tego dla żadnej rzeczy na świecie.
Aby nadać trwałość swojemu dziełu, założył Zakon Szkół Pobożnych (pijarów), w którym kapłani i bracia realizują apostolstwo nauczania i wychowania w oparciu o hasło: Pobożność i Nauka. Józef Kalasancjusz umarł w Rzymie, w nocy z 24 na 25 sierpnia 1648 roku. W 1748 r. Józef Kalasancjusz został beatyfikowany, a kilkanaście lat później kanonizowany. W 1948 r. papież Pius XII ogłosił go “Patronem podstawowych szkół chrześcijańskich na całym świecie”.
" Znalazłem sposób służenia Bogu – pomaganie biednym dzieciom i nie poniecham tego za nic w świecie "
